De uil van Minerva spreidt zijn vleugels bij het vallen van de avond.
Je hoeft geen bioloog of vogelaar te zijn om te weten dat uilen pas in de avond wakker worden om s’nachts te gaan jagen. Maar om te beweren dat de wijsheid, (waarvoor de Romeinse god Minerva en haar steenuiltje symbool stonden) nog net op tijd op aarde is gekomen met de komst van je eigen politieke partij, gaat wel een beetje vèr. Of toch niet? Nou, het is niet zo uitzonderlijk als het lijkt. Het is namelijk al vele malen eerder gebeurd.
Het orakel van Delphi verleende na betaling aan de priesteres Pythia in dienst van de god Apollo, goddelijke wijsheid op vragen en antwoorden waar je alle kanten mee uit kon. Mozes bracht de goddelijke wijsheid van de tien geboden naar beneden, zodat het Joodse volk dat om het gouden kalf danste, daarmee ophield en hem ging gehoorzamen en volgen. Na Mozes kwamen vele tientallen Joodse profeten die ongeveer hetzelfde probeerden. De bekendste is Johannes de Doper die zich keerde tegen de elite van de geleerde farizeeërs en tegen het immorele gedrag van de koninklijke familie. Dat laatste koste hem de kop. Daarna kwam Jezus die beweerde dat hij de zoon van God was en de Joden het hemelse koninkrijk op aarde beloofde. Toen hij die belofte niet waar kon maken, hebben ze hem aan een kruis getimmerd en sindsdien geloven alle christenen dat hij als lam Gods is opgeofferd om te zorgen dat alle zonden zijn vergeven.
Maar daar bleef het niet bij. De profeet Mohammed beweerde ook een directe lijn met God te hebben en verklaarde de boodschap van Jezus tot fake-nieuws, waardoor Mohammed zijn eigen goddelijke leefregels aan de mensheid kon dicteren. Daaronder de regel dat je iedereen die iets anders gelooft, zonder gewetenswroeging moet afslachten. Ook Mohammed zelf en de eerste drie van zijn opvolgers werden trouwens vermoord. Het lijkt een voorbestemd lot van profeten. Ten slotte kan ik vanwege de treffende gelijkenis met het heden een ieder aanraden in het negentiende stripalbum over de Gallieërs Asterix en Obelix uit 1972 het verhaal te lezen over de ziener, Xynix.
Goddelijke wijsheid is dus van alle tijden. Het geeft op zich al veel macht en een hoop volgelingen. Maar voor echte grote macht is meer nodig en ook daarin voorziet de mythologie. Er is immers ook het alom aanwezige kwaad dat bestreden moet worden en er is een hoogst ongemakkelijk kwaad in jezelf. Het kwaad dat bestreden moet worden, kan alles zijn. Je kunt zelf bedenken wat het is, en wie, omdat die behept is met dat kwaad, verdoemd en uit de weg geruimd moet worden. In de Middeleeuwen werd de duivel als belichaming van het kwaad populair. Het blauwe duiveltje met de hoorntjes op de kop was een imitatie van de Griekse god Pan, de god van de mannelijke potentie, maar dan wel een gekuiste versie zonder die enorme penis. Een verband met de Blauwe Bokken uit Druten is mij niet bekend. De duivel werd verantwoordelijk gesteld voor al het kwaad op aarde inclusief alle giftige planten en paddenstoelen en alle akelige ziektes. Tenzij er een gediplomeerd duivelsuitdrijver bij de hand was, mocht je iemand die door de duivel bezeten was, ombrengen. Vaak was dat een aanhanger van een andere religie of van een andere nuance van de ware leer. Zo konden de kruisvaarders met Gods zegen duizenden moslims om zeep brengen, konden katholieken de protestantse ketters verbranden en de Joden vervolgen en de Turken de Armeniërs. Zo ook konden de boeddhisten in Myanmar de islamitische Rohingya proberen uit te roeien en de salafistische IS de Jezidi’s. Demoniseren en verketteren zijn de werkwoorden die we daarvan hebben overgehouden.
De duivel bood overigens ook een oplossing voor al het ongemakkelijke kwaad in jezelf, want door hem de schuld te geven, kon iedereen vrijuit gaan en wegkomen met de smoes dat het des duivels was. Tijdens de bisschoppenconferentie van 24 februari over seksueel misbruik van kinderen, zei Paus Franciscus nog dat de “daders werktuigen van de duivel waren”. De duivel was dus in 2019 nog de excuustruus voor de onvergefelijke fouten van het hele instituut en een hele schare schijnheilige volgelingen.
Het kwaad en de zonde bleven ondanks het idee van de duivel toch ongemakkelijk aan het menselijk geweten knagen. Eeuwen later kwamen de financiële giften waarmee koningen en edellieden met gewetenswroeging de kerk steenrijk maakten en de boetedoeningen en de bedevaarten waarmee de armen zaligheid konden verwerven. Omstreeks de tijd van Luther kwamen er uiterst praktische aflaatbrieven, die weer opgevolgd werden door de biecht en de weesgegroetjes. In de protestantse kerken is het vragen om vergeving in combinatie met een royaal geldoffer in de open schaal voldoende om, na eerst zwaar te zijn beschuldigd als vreselijke zondaar, weer het hoofd te kunnen opheffen. Tegenwoordig kun je al met een simpel sorry wegkomen.
Terugkomend op de uil van Minerva. Je moet natuurlijk wel over goddelijke wijsheid beschikken als je de moderne wetenschap wilt tegenspreken. Bij wetenschap hoort altijd gezonde scepsis en twijfel, maar over weinig onderwerpen is de wetenschap het zo eens als over het klimaatprobleem. Er is weliswaar een kleine groep die door de olie-, gas- en steenkoolindustrie dik betaald wordt om twijfel te zaaien met argumenten die stuk voor stuk door degelijke analyse van wat er momenteel gebeurt weerlegd kunnen worden. Dus behalve een goddelijke wijsheid is een flinke smak geld ook mooi meegenomen. Toch is dit niet genoeg om voldoende volgelingen te krijgen. Er is ook angst nodig voor het kwaad en nu de duivel niet meer zo serieus genomen wordt, moet nieuwe angst gekweekt worden. Daartoe kunnen we alles wat schadelijk is voor de economische groei tot duivelswerk demoniseren. Die angst voor het kwaad bestaat natuurlijk in de eerste plaats bij de jongens van big fossil vanwege de ondergang van de steenkoolindustrie, met in haar gevolg de gehele economie die op de fossiele brandstoffen drijft. De dreigende energietransitie is een heuse nachtmerrie voor Gazprom, Exxon, Shell en vrijwel de gehele autobranche en nog veel meer. Dus hebben zij er belang bij dat niet alleen de wetenschap over het klimaat met goddelijk gezag ontkend wordt, maar moeten windmolens, zonnepanelen, elektrische auto’s, kortom de gehele groene duurzaamheidsbeweging tot occulte religie gedemoniseerd worden. En mocht je niet in de duivel geloven, dan kun je altijd nog beweren dat de klimaatcultus onzinnig en onbetaalbaar is. Dat je daarbij met behulp van de goddelijke wijsheid goochelt met de berekeningen van kosten en baten, en alle schade aan milieu en gezondheid bagatelliseert, valt mensen die überhaupt niet kunnen rekenen volstrekt niet op.
Een zondebok in de vorm van een klimaatcultus, een angst voor de financiële gevolgen en een goddelijke wijsheid die zowel de wetenschap als de economie weerlegt, zijn al een paar zeer effectieve ingrediënten voor succes. Toch leert de geschiedenis dat dit nog niet de gehele gereedschapskist is. Een behoorlijke dosis nationalisme en een geloof in de superioriteit van het eigen Boreaalse volk of ras met bijbehorende vreemdelingenhaat is de smeerolie waarmee elk vastgelopen volk weer in beweging is te krijgen. Wie zijn klassieken kent, beheerst uiteindelijk de gehele trukendoos van de demagogie.
We zullen zien welke wonderen de nieuwe messias te bieden heeft.
PS voor de liefhebbers van alternatieve wetenschap dit filmpje:
Alternatieve wiskunde
