Het normaal zo groene Nederlandse weidelandschap gaf deze zomer met verdord bruin gras een trieste aanblik alsof het de steppe van Siberië was. De droge warmte overheerste ook elders in de wereld. Er ontstonden bosbranden van Griekenland, Portugal, Australië, Californië tot in Zweden en Siberië. Hittegolven kwamen voor in Alaska, Canada, Californië, Japan, Zuid Korea en heel West Europa. In Lissabon was het 45 graden, Sevilla 39, Nederland 35 graden en in Turku (Zuid Finland) 32 en in Oslo en Stockholm 30 graden. In Seoul (Zuid Korea) werd het 39 graden. Op 2 augustus was het bij Svalbard, nabij de Noordpool slechts 19,5 graden Celsius. Lijkt niet gek, maar dat is wel 14 graden warmer dan het daar gemiddeld op die datum was tussen 1981 en 2011. Zelfs het zeewater bracht op diverse plaatsen geen verkoeling meer. Het water voor de kust van Florida, in de Golf van Mexico en de Caraïbische zee was 33 graden. Dat belooft een goed jaar te worden voor de cyclonen.
Records in de weerstatistieken sneuvelden bij de vleet. Leuk voor de weermannen en -vrouwen op TV, die de records brengen met een enthousiasme alsof het de supertijden van wereldkampioenen betreft. Maar blijven deze warmte- en droogterecords werkelijk zo uitzonderlijk of wordt dit weer normaal? Wilt u daar meer van weten, lees dan mijn column over de Straalstromen op Duurzaamnieuws.nl.
Het goede nieuws is dat het gras in Horssen inmiddels toch weer een beetje groen begint te kleuren. Verschillende bomen en struiken die ik dood waande, blijken opnieuw blaadjes te krijgen. Of de boeren dit jaar nog een keer kunnen maaien valt echter te betwijfelen. Het hooi zou deze winter wel eens duur kunnen worden.
Wij waren voortijdig uitgeweken naar een gebied in de Franse Alpen. Op een hoogte tussen 1500 en 3000 meter is alles anders. Daar wordt sowieso maar één keer per jaar gemaaid en wel zo laat mogelijk in het seizoen. Half juli moest dat op veel weiden nog gebeuren. Die alpenweiden zien er totaal anders uit dan onze graslanden. Eigenlijk groeit er bijna helemaal geen gras, maar alleen kruiden. Wij kennen echt niet alle soorten “grei” zoals men hier in Maas en Waal alles wat geen gras of eetbaar gewas is, pleegt te noemen, maar bij verschillende tellingen kwamen we steeds gemakkelijk boven de 50 soorten en soms tot 200. Per dal of helling ook nog eens heel verschillende samenstellingen van de flora. Deze bloemrijke alpenweiden worden niet bemest. De vlakkere stukken worden in de nazomer gemaaid en op te steile hellingen mogen koeien, schapen of geiten de zaak kort houden. De kruiden geven aan de melk een speciale smaak en als men daar dan weer rauwmelkse kaas van maakt, krijg je per boerderij een andere zeer smaakvolle variant van de zogenaamde Tomme. In de kleinste supermarkt kun je zo kiezen uit een stuk of twintig verschillende. Deze kaas is niet te vergelijken met de smaakloze jonge Hollandse kaas uit Gouda, maar ik geef toe dat je van een sterkere smaak moet houden en dat doen wij.
Wij waren op zoek naar weiden met kwel op flauwe hellingen die op het zuiden gericht waren en waar het bovenliggende gebergte kalkrijk is. Die vind je niet in een rotsgebergte dat voornamelijk uit graniet bestaat. We lopen door de weiden en laten ons dan verrassen door verschillende Orchideeën- en Gentiaansoorten, door de meest fantastische Distels, Klavers, Lelies en vele andere schoonheden. Ook in de rivierdalen onder de gletsjers op een hoogte boven de 2500 meter, waar de sneeuw hier en daar nog ligt, kunnen we vele uren doorbrengen met de camera en een stapeltje plantenboeken. Dat doen we al vele jaren en toch worden we steeds weer verrast door iets fraais wat we nooit eerder gezien hebben.
De verrassing van dit jaar was het Steppegras. Nu zult u zeggen dat we daarvoor niet zo ver hadden hoeven te rijden, want ook in Horssen leek het een steppelandschap. Vermoedelijk waren we er dit jaar toevallig net op een moment dat het Steppegras of Vedergras in een stadium verkeerde dat het opviel. Eén van de kroonkafjes heeft een kafnaald van wel 30 cm, maar deze naalden zie je meestal niet want ze zitten strak tegen elkaar opgevouwen in een stijve halm totdat het zaadje klaar is om verspreid te worden. Dan vouwen de halmen zich open en vertonen de kafnaalden hele kleine dwarsgeplaatste veertjes. Vanuit het onderste deel van de kafnaald gaat die even later spiraliseren en met een beetje wind ontstaan dan heel merkwaardige zwevende spiraaltjes met een zaadje er onderaan.
Onze verbijstering over dit vernuftige zaadverspreidingsmechanisme was groot en hoewel het Steppegras voor mensen waardeloos is, hadden we veel waardering voor moedertje natuur. Het is dat we er voor doorgeleerd hebben, anders zouden we nog in een intelligente schepper gaan geloven(*).
Op wat hoger gelegen weides bleek dit Steppegras (Stipa pennata) verschrikkelijk algemeen en uit de boeken leerden we dat het geslacht Stipa zelfs meer dan 300 soorten omvat. Allemaal soorten die zijn aangepast aan schrale grond, extreme warmte en droogte en dus juist niet aan ons zwaar bemeste natte kikkerland. Maar wie weet gaat dat veranderen dus daarom maar vast kennisgemaakt.
(*) Overigens, over het conflict tussen Darwin en De Kerk ofwel tussen de wetenschap en het geloof in een schepping kunt u op 13 september in Beuningen een lezing door mij bijwonen.
Universiteit van Beuningen | Het conflict tussen Darwin en de kerk
13 september 2018, van 20:00 tot 21:30 | Beuningen, Bibliotheek Beuningen
Kosten: leden en studenten € 2,50 | overige bezoekers € 4,-
Iedereen is welkom bij de laagdrempelige hoorcolleges van de 'Universiteit van de bieb'. Kom naar onze bibliotheken voor collegereeksen met uiteenlopende onderwerpen en om elkaar te ontmoeten. Het onderwerp van 13 september gaat over de evolutie. Niet van grassen maar van mensen.
Deze lezing door bioloog Han Blok is gebaseerd op zijn laatste boek “In zeven dagen”. Het is actueler dan u misschien zult denken dus: Zorg dat u er bij bent om een gesigneerd exemplaar te kunnen kopen.
