Nee, ik heb het niet over het verwelken van een bos rozen in een vaas, maar over iets wat ons allemaal vroeg of laat overkomt: dood gaan. Ik weet dat het een gevoelig onderwerp is, waar veel mensen liever niet over praten. Sommigen gaan nog een stapje verder en ontkennen zelfs dat we doodgaan. Zij menen dat het slechts de overgang is van het aardse naar het hemelse bestaan. Een reis van het vergankelijke naar het eeuwige.
Die gedachte is overigens al eeuwen oud. De alleroudste aanwijzingen daarvoor in de vorm van gebruiksvoorwerpen die in het graf werden meegegeven aan de overledenen dateren al van 50.000 jaar geleden. De oude Egyptenaren meenden ruim 5000 jaar geleden ook dat hun koningen onsterfelijk waren. De gebalsemde lichamen werden beschouwd als het huis van de ziel en moesten een regelmatige terugkeer van de ziel mogelijk maken tijdens een reis door het land van de doden, waar de God Osiris heerste. Aan het eind van de reis in de hal van de twee waarheden werd door de God Anubis het hart van de dode op een weegschaal gewogen met een veer als tegenwicht.
Als het hart even zwaar was als de veer, mocht de dode door naar de poorten van Yaru, het hiernamaals. Als het hart zwaarder was, sloeg de weegschaal door en kon het monster Ammit bij het hart en zij at het op. Een ander monster at het huis van de ziel op en de ziel alleen moest eeuwig over de aarde zwerven.
Ook in andere religies is het besef van een hiernamaals vrijwel onlosmakelijk verbonden met een soort eindoordeel. In het Hindoeïsme is het lichaam weliswaar vergankelijk maar daarom keert de ziel terug in een ander leven. Dit idee komt ook terug in het Boeddhisme dat ca 2500 jaar geleden uit het Hindoeïsme is voortgekomen. Het cremeren en uitstrooien van de as in zee zou de snelste manier zijn voor de ziel om in een ander levend wezen terug te keren. Dat hoeft geen mens te zijn maar kan ook een plant of een dier zijn. De beoordeling over het geleden leven en de verrichte goede daden bepalen dan of de ziel naar een wezen van een hogere of lagere rangorde terugkeert.
In orthodox Joodse kringen gelooft men in de wederopstanding in vlees en bloed. Waarschijnlijk berust het idee op al te letterlijke interpretaties van zeer oude teksten die als metaforen bedoeld waren. Wellicht was de wens om voort te leven ook de vader van die gedachte. Ook in de middeleeuwse christelijke opvattingen speelde het laatste oordeel door Petrus aan de hemelpoort een belangrijke rol. Een slechte beoordeling gaf geen toegang en zou tot de hel leiden. Een goede beoordeling kon ook afgekocht worden met geld of goede daden. Dit idee is door menig kerkelijk gezag misbruikt om mensen in het gareel te houden of hen te laten meewerken aan de bouw van tempels en kathedralen.
Moderne katholieke of protestantse gelovigen hechten minder aan hel en duivel en ook het idee van een lichamelijke wederopstanding wordt nog nauwelijks aangehangen. In de huidige Islam zijn hel en hemel echter nog steeds belangrijke sleutelbegrippen. Alleen een volledige overgave aan Allah en het volgen van de Islamitische geboden biedt toegang tot het hemelse paradijs. Daarmee wordt een ongekende macht over mensen uitgeoefend. De strijders van IS rekenen op een ontvangst door 72 maagden en engelen die zoete rijstpap op gouden lepeltjes serveren.
Hoewel er vrijwel altijd een soort symboliek van een reis naar een andere wereld bestaat, variëren de vele culturele tradities rondom begraven en cremeren enorm. Een door doodgravers begeleide begrafenisstoet ergens in de bijbelbelt op de Veluwe steekt zwart en somber af bij de vrolijke optocht met dans, muziek en witte kleding in Suriname.
De dans met onverwachte sprongen is bedoeld om kwade geesten te misleiden zodat die niet meegaan in de urn. In Arabische en Joodse culturen gaat de begrafenisstoet vergezeld van uitbundig huilende vrouwen en merkwaardige lalalala geluiden en talloze mannen die zich om de kist verdringen om die nog even te kunnen aanraken. Vele duizenden jaren na de Egyptische koningen, hebben Europese volken hun koningen bijgezet in sarcofagen van marmer en goud en ook alle leden van ons koningshuis Oranje Nassau liggen in Delft in een grafkelder die wordt afgesloten met een steen waarop in het latijn staat geschreven: ‘Hier verwacht Willem I, de Vader des Vaderlands, de wederopstanding'.
In ons land overheerst tegenwoordig bij gewone mensen de nuchterheid. Begraven wordt steeds minder en crematie is normaal geworden. De entourage in de aula’s van een crematorium is echter vaak kil en zakelijk. Zeker als we dat vergelijken met de zangkoren, de kaarsen, de gebeden en de kwast met wijwater in de RK kerk. Toch is er ook bij niet religieuze mensen nog wel behoefte aan eigentijdse rituelen en symboliek en er is een nieuwe trend ontstaan naar het natuurbegraven. Terug naar de natuur strookt met de tekst uit Genesis “Uit stof zijt gij gekomen en tot stof zult gij wederkeren.”
Die acceptatie van de vergankelijkheid strookt echter weer niet met een zware eikenhouten kist in de grond en ook niet met een urn met as op de vensterbank. In bepaalde gebieden is het toegestaan om de as uit te strooien en ook is er een trend om de urn in te graven op een mooie plek ergens in een bos. Daar kunnen de nabestaanden zo vaak ze willen naar toe om in gedachten even bij de overleden medemens te zijn. Dat kan overigens niet in de Horssense Heerlijkheid, daar wilde de gemeente Druten geen vergunning voor verlenen, maar elders gebeurt dit volop zoals in het Nationaal Park Hoge Veluwe..
Een speciale manier die de vergankelijkheid onderstreept is de rieten grafmand. Dat heeft iets persoonlijks omdat de mand naar eigen idee vorm gegeven kan worden. Onze eigenste rietdekker Jozef Wiegers maakt ze op bestelling variërend van een fraaie grafmand tot eenvoudige draagbaar van wilgentenen. De landelijke vereniging van crematoria stelt wel bepaalde eisen, maar die zijn goed te verwezenlijken.
Jozef heeft al verschillende modellen geleverd waarbij het wilgenhout verschillend gekleurd kan zijn. Hij doet het niet om rijk van te worden maar omdat vlechten zijn hobby is en dit een mooie toepassing is die past bij zijn opvatting over de vergankelijkheid van het leven. Hij doet geen spoedbestellingen, maar als u ruim van tevoren eens naar de manden wilt komen kijken om iets af te praten bent U van harte welkom.
