Terwijl in de 2e kamer diverse leden van de nieuwe regering onder vuur lagen vanwege eerdere uitspraken over “omvolking”, kregen op 12 juni zo’n 16 nieuwe bewoners, sommige alleen, anderen met partner, de sleutel voor hun nieuwe woning aan het Laagveld in Horssen. Geen omvolking want het merendeel komt geheel volgens plan uit Horssen. Hoewel het geen ruime villa’s zijn, waren ze er allemaal toch erg blij mee. Voor de jonge starters die nog niet zo veel meuk om zich heen hebben verzameld, zijn ze voorlopig groot genoeg en een student zou er een moord voor doen. Als de starters zich over tien jaar omgevormd hebben tot gezinnetjes, zijn er hopelijk wel weer andere woningen beschikbaar, want intussen wordt er in Horssen weer volop gebouwd.
Toch was er bij een enkele ouder bezorgdheid. “Waar zitten de omvormers?” werd mij gevraagd, alsof ik dat als energie- en klimaatactivist zou moeten weten. Maar ik accepteerde de zware verantwoordelijkheid om duidelijkheid te scheppen en ging in gesprek met de mannen die al wekenlang in de container van Ariens energie aan het rommelen waren.
Alle 16 flexwoningen op het Laagveld zijn voorzien van zonnepanelen en airco’s, die zowel kunnen koelen als verwarmen. Bij elkaar hebben de PV-panelen een piekcapaciteit van 42 kW. Daarmee kun je heel wat elektrische apparaten aan de gang houden, inclusief de airco’s voor de verwarming. Maar alleen als de zon schijnt en dan zijn de jonge starters meestal niet thuis, maar op het werk. Omdat er (nog) geen aansluiting op het net kan worden gemaakt, is er een container met accu’s geplaatst. Daarin kan 200 kWh opgeslagen worden, dus op een zonnige dag zijn de accu’s in een uur of 5 gevuld, zodat er in de avond ook stroom gebruikt kan worden. Als de hoeveelheid zon niet toereikend is, worden de accu’s bijgevuld vanuit het net. Dat gebeurt geleidelijk en geeft geen piek in het verbruik.
In theorie kan het op een winterse dag gebeuren dat alle bewoners tegelijk alles wat stroom verbruikt aanzetten en dan worden er twee dieselgeneratoren ingeschakeld. De verwachting is dat dit nooit zal gebeuren, maar wie weet.
Om de spanning te reguleren van gelijkstroom naar wisselstroom van de panelen naar de woning, en van de panelen naar de accu’s en van de accu’s naar de woningen, en van de generatoren naar accu’s en woningen, zijn diverse omvormers nodig. De PV-panelen hebben eigen mini-omvormers onder elk paneel. Voor de accu’s zitten de omvormers in de container.
Het kan op een zomerse dag ook gebeuren dat de PV-panelen veel meer stroom produceren dan er in totaal verbruikt wordt. Die mag niet naar het net terug geleverd worden, want dat net zou door de invoer van de inmiddels grote hoeveelheid zonne-energie in het land overbelast kunnen raken. Daartoe zit er in de container een systeem dat via een zender één voor één de panelen kan uitschakelen. Het hele systeem noemt men “peak shaving”.
Eén van de grotere verbruikers van energie is de airco bij iedere woning. Dit zijn eigenlijk gewoon lucht/lucht warmtepompen die energie verplaatsen van de buitenlucht naar de binnenlucht of andersom. Tegenwoordig noemt men dit airco’s omdat het woord warmtepomp besmet is geraakt. Door bepaalde politici (die van de omvolking, inderdaad) is er zoveel (onterechte) kritiek op warmtepompen geleverd dat mensen er kopschuw van zijn geworden.
Een warmtepomp gebruikt geen gas maar verplaatst warmte door middel van een kleine elektrische compressiepomp waardoor speciale koelvloeistof (in dit geval pentaan) wordt rondgepompt die afwisselend tot gas expandeert en weer tot vloeistof wordt samengeperst, net zoals bij een koelkast of vrieskist. Daar komt geen CO2 bij vrij, althans zolang de energie voor het pompen door de zonnepanelen geleverd kan worden. Voor elke kWh geleverde (verplaatste) warmte is ongeveer 0,25 kWh stroom nodig. Bij koelen is dat ongeveer 0,1 KWh per kWh geleverde koeling. Omdat de woningen klein zijn en goed geïsoleerd, is de vraag naar elektriciteit voor de warmtepomp/airco relatief gering. Naar verwachting zal het verbruik in de drie koude maanden minder dan 20 kWh per dag per woning zijn. (Ter vergelijking: Ons veel grotere huis vraagt in januari ca 35 kWh/dag) Echter, als alle 16 woningen volop moeten verwarmen zal het accupakket met 200 kWh snel leeg zijn.
De woningen zijn zo goed geïsoleerd, dat er wel geventileerd moet worden, waarbij je weer warmte zou kunnen verliezen. Om dat te voorkomen zijn er, zoals tegenwoordig in elk nieuw huis, warmteterugwinningsinstallaties (WTW) aangebracht. De naar buiten geventileerde lucht warmt daarbij via een warmtewisselaar de lucht die naar binnen komt op. Energetisch goed maar het zijn wel hele grote dure en lelijke dingen en de stoffilters kunnen vies worden. Voor de broodnodige ventilatie, de verwarming of de koeling is er wel flink wat luchtverplaatsing nodig. Dat kun je horen en voelen, maar dit systeem is wel veel goedkoper dan vloerverwarming. Toch zitten er in de betonnen vloeren al buizen voor vloerverwarming. Die zijn echter niet aangesloten. Een warmtepomp die water verwarmt, is namelijk veel duurder, maar als de woningen langer gebruikt gaan worden of over 10 jaar ergens anders geplaatst worden, zou het alsnog aanleggen van vloerverwarming wel mogelijk zijn.
Een ander dingetje dat onlogisch lijkt, is de aanwezigheid van elektrische kacheltjes in badkamer en slaapkamers, waarvoor overigens het advies luidt om deze niet te gebruiken. Ze gebruiken minstens 4 keer meer stroom dan de warmtepomp voor eenzelfde hoeveelheid warmte afgifte en lijken overbodig.
Al met al is het een indrukwekkend geheel van diverse apparaten die via meet- en regeltechniek op elkaar afgestemd moeten worden. Dat gebeurt in die container en de mensen van Ariëns-energie waren daarom al weken aan het inregelen en testen. Het hele systeem is een groot experiment waarvan men hoopt te leren voor andere projecten. Het gerucht gaat dat Liander al in september een gewone aansluiting op het net kan verzorgen. Dan gaat de container met de accu’s en de generatoren weer weg. Over tien jaar zouden ook de woningen weer weggehaald worden. Dat was voorwaarde in verband met de omgevingsvergunning. We zullen zien hoe dat uitpakt. De meeste starters zullen tegen die tijd wel iets groters willen zodat het hele buurtje sowieso weer naar elders zal omvolken.
Doctor Anders
