Dit jaar bestaat het dorpshuis 50 jaar. In de vorige Klep stond al hoe we in juni dit met U willen vieren. In deze en komende uitgaven zullen we met medewerking van Jan Herckenrath en Gerrit Kistemaker terugkijken op de (voor)geschiedenis van het dorpshuis.

Deel 1a. Het parochiehuis in de Oude Kerk (Sint Bonifatius)

De opkomst van de verenigingen, die hiervan gebruik maakten. Vermelde feiten dienen ter bevestiging van het belang; zij berusten veelal op toevallig aanwezig materiaal. Zij dienen niet om de vereniging te beschrijven.

Het interieur van de (nog niet) Oude Kerk. Na de overgang naar de Nieuwe kerk werd de Oude Kerk in desolate toestand achtergelaten

1. Voordat het parochiehuis vrij kwam: dus vooraf aan 1910, was er sprake van de fanfare en de toneelvereniging

Een van de oudste verenigingen, fanfare Excelsior, werd in 1899 opgericht met financiële ondersteuning van beschermvrouwe Jacoba van de Broeke van Oudenrhijn. De repetities en uitvoeringen werden gehouden op de zolder van café Herckenrath (later woonde er Hans Coppes). Om een middag- en avondvullend programma te krijgen werd samengewerkt met de al enkele jaren eerder bestaande toneelvereniging er vormt zich ook een zanggroep. Velen waren lid van meerdere groepen.

De bijeenkomsten werden gehouden in een van de vele cafés. Horssen heeft in het verleden een relatief groot aantal cafés gehad; ze waren er niet alle gelijktijdig. Niemand kon van de omzet bestaan; het waren bijverdiensten. Na afloop van de Hoogmis rond 11.00 uur gingen vele boeren naar een “bevriend” café voor een praatje, een potje biljarten of een kaartje leggen onder het genot van een pilsje of borreltje. De vrouwen mochten rechtstreeks naar huis voor het bereiden van het middagmaal en het thuis ontvangen van bekenden. Een aantal verenigingen vergaderden in de cafés. Het waren ook de plekken, waar de burgers naar de eerste tv-beelden konden gaan kijken; bekend is de Engelse cup-final op Hemelvaartsdag.

De drie kermisdagen per jaar waren de festiviteit, waarnaar de gehele bevolking naar uitzag. Om de kermis “te krijgen” moesten de geïnteresseerde caféhouders wel het hoogste bod uitbrengen voor de vergunning van de gemeente. Daarna konden ze de danstent plaatsen in de nabijheid van hun café.

Had de voetbalclub, gestart in 1932, aanvankelijk nog een club-café, later hadden ze een eigen kantine en inkomsten. Integratie met het dorpshuis zat er daardoor toen niet in.

Rond 1974 waren er nog slechts twee cafés open: Piels en Coppes.

2. Het gebruik van het parochiehuis na 1910

1. De eerdergenoemde fanfare

In 1910 werd de nieuwe kerk “de Sint Antonius” ingewijd. Van 1912 tot 1918 werd door beide (muziek- en toneel) verenigingen van de ruimte in de Oude Kerk gebruik gemaakt.

In 1916 kreeg Horssen een nieuwe 3-lokalen-school. De oude school(-schuur) aan de Rijdt werd vanaf 1917 gehuurd door de fanfare. In 1920 werd deze op kosten van de gemeente geschikt gemaakt voor vergaderlokaal c.q. concertzaal o.a. door het weghalen van de tussenmuur. 

In 1926 wordt de nieuwe openbare school katholiek eigendom: “de Sint Antonius Abtschool”. In 1938 wordt de schoolschuur gesloopt. Inmiddels had de fanfare onderdak verkregen in de Oude Kerk, die was omgebouwd tot parochiehuis en waarvan het priesterkoor was omgebouwd tot podium. Concerten en festivals werd ook gehouden in het Horssense bos. Tijdens de oorlogsjaren komen de activiteiten stil te liggen; het parochiehuis dient als onderkomen voor militairen en voor graanopslag.
In mei 1945 wordt de fanfare heropgericht. De toneelclub wordt zelfstandig; als oprichtingsdatum is gekozen voor 1956. Het parochiehuis verschaft onderdak.

Vanaf januari 1974 worden de vergaderingen, repetities en uitvoeringen gehouden in het nieuwe dorpshuis. 

1926: Boven: Jan v Oosteren, Wim Mooren, Kees vd Hoogen, Marinus vd Linden, Albert Herckenrath, Piet vd Hurk. Midden: Arnoldus Gubbels, Karel Herckenrath, Kees Konings, Jan Herckenrath, Johan v Run, Jo v Mook, Martien vd Linden, Geer v Thiel, Wim de Kleijn, Wim vd Geijn. Zittend: Johan v Oosteren, Antoon Bernts (voorz.), H van Bergen (directeur), Johan de Kleijn, Grad van Rossum (onderdir.), Piet vd Geijn. Onder: Antoon Konings

2. De toneelvereniging

De vereniging kreeg in de Oude Kerk een podium: het priesterkoor werd hiervoor omgebouwd. Aanvankelijk was gemengd toneel nog een taboe; mannen in vrouwenkleren steken was de oplossing. De pastoor en de bisschop moesten overgehaald worden om een gemengde toneelvereniging en toneel toe te staan. Natuurlijk moesten er nu twee kleedkamers komen. Na een start met ong. 40 leden was tot 1970 het aantal leden gezakt naar 7 personen. In 1970 werd een blijspel gespeeld “Het beeld van een man”; door de promotiepreek van pastoor Arendse werd de publieke belangstelling aangewakkerd en dit zorgde voor een heropleving van het toneel.

Toneelvereniging in 1948; toneelvoorstelling “Pastor Bonus”
Staand: Coen Grandjean, Grad Sommerdijk, Carolus van de Hazelkamp, Bert Verberk, Henk Bernts, Bernard Gubbels, Frans Willems, Wim Basten en Bertus van Rijn. Zittend: Meester Verberk, Gert Kuipers, pater Bernts, Jo Bernts, Gert Verwaaijen, meester Lammers. 

Jaarlijks werd er een toneelstuk opgevoerd. In september 1973 viert de uit 26 personen bestaande vereniging haar 75-jarig bestaan. In januari 1974 wordt voor het eerst een toneelstuk “De gelukkige dwazen” opgevoerd in het dorpshuis. 

Ook het protestantse deel van Horssen had een toneelclub, die hier speelde.

3. De vrouwenbond, boerinnenbond “St. Agatha”, de KVO, Hervormde Vrouwenvereniging.

De K.V.O. kring Maas en Waal is opgericht in 1948; (in 1988 wordt het 40-jarig jubileum gevierd; voorzitster is dan A. van Bergen-van den Bergh). Binnen deze vereniging werden vele cursussen en demonstraties gegeven over het boerenbedrijf, koken, handenarbeid, gezondheid, opvoeding jeugd; pater Meulepas vertelt over zijn missie in Afrika, bedrijfsbezoeken, bezoek aan de Huishoudbeurs en de Keukenhof, de schouwburg, de jaarlijkse bedevaart naar Bergharen, e.a.

Er ontstaat in 1958 een gymclub.

De geslaagden van de huishoudcursus in ± 1930. (van rechts naar links!)
Staand: 1, 2, 3 Mina vd Hoogen, 4, 5 Bertha Hoes, 6 Mien Hoes,7, 8 Marie de Krijger, 9 Marie de Zwart, 10 Kitje Kriwan,11 Fien Bernts, 12, 13, 14, 15 Truus vd Berg. Zittend: 16 Leentje Kuipers, 17 de docent, 18 kapelaan van Schaijk, 19, 20 Trui Kistemaker.

De Hervormde vrouwenvereniging in het oude Rehoboth ± 1973.

1 Mevr. Kalisvaart, 2 Jo Dibbits-Romein,3 Zus Vleeming-Romein, 4 Greet Hendriks-Lekkerkerker, 5 Ger Uenk-Berens, 6 Jo vd Weerd-Roelofs, 7 Riek Arts-Uenk, 8 Cor van Hees-Silfhout