Op oudejaarsdag 1925 brak de Maasdijk tussen Overasselt en Nederasselt als gevolg van extreem hoog water, een zuidwesterstorm en slecht onderhoud. Het Land van Maas en Waal kwam meters onder water te staan, terwijl ook delen van het Rijk van Nijmegen overstroomden. De watersnoodramp van 1926 eiste geen dodelijke slachtoffers, maar de schade was enorm, net als de impact op de bevolking. De watersnoodramp van 1926, een eeuw geleden, was de laatste grote overstroming in deze regio. Komende maanden staan erfgoedinstellingen en andere organisaties in Maas en Waal hier uitgebreid bij stil.
De werkgroep ‘Watersnood ‘26’ van de Historische Vereniging Tweestromenland heeft een programma ontwikkeld met een link tussen verleden, heden en toekomst. Dat start op woensdag 31 december met een herdenkingsdienst in Overasselt en het luiden van de noodklokken, net als toen. Het loopt door tot en met 1 juli 2026, met onder meer exposities, theater, vertellingen, een fietsroute en een marathon.
Er wordt gewerkt aan een speciale website voor ‘Watersnood ‘26’ met historische achtergronden, het programma, actuele onderwerpen, educatie en foto’s. Naar verwachting is de website www.watersnood26.nl op 1 december a.s. online.
Tot dan is er meer achtergrondinformatie te vinden op: www.tweestromenland.com of op de facebookpagina: Herdenking 100 Jaar watersnood in het Land van Maas en Waal
Voor meer informatie over de werkgroep ‘Watersnood ‘26’: Paul Loermans:
Voor meer informatie over de historische achtergronden: Piet van Erp:
Voor meer informatie over het programma: Wijnand Eissens:
De werkgroep ‘Watersnood ‘26’ richt zich met name op de herdenking van de watersnoodramp van 1926. Haar programma loopt tot 1 juli 2026.
De werkgroep bestaat uit:
- Paul Loermans (voorzitter)
- Wijnand Eissens
- Piet van Erp
- Rudy van Haren
- Geert Hendriks
- Annette Mengde
- Kees Strik
- Martin Vastenhout
De gemeenten Beuningen, Druten, Heumen, West Maas en Waal en Wijchen sluiten aan met een eigen, meerjarig programma: ‘Maas en Waal stroomt’, gefocust op het heden en de toekomst.
Voor meer informatie: Jolanda Zondag:
Watersnoodramp 1926 veroorzaakte veel leed
‘Den diek is doorgebroken!’
Met die kreet waarschuwde een inwoner van Overasselt op oudejaarsdag 1925 zijn dorpsgenoten, die zich ’s ochtends om zeven uur in de kerk verzameld hadden voor de vroegmis. De Maasdijk was doorgebroken. De kerk stroomde leeg. De koster luidde de klokken om alarm te slaan. Het begin van de watersnood van 1926.
Door hevige regenval waren de uiterwaarden van de Maas eind december 1925 volgestroomd. Een zuidwesterstorm joeg het water tegen de dijken, het klotste er in golven overheen. Bij de doorbraak van de slecht onderhouden Maasdijk tussen Overasselt en Nederasselt, ontstond die 31ste december een gat van 25 meter. Dat groeide in de dagen daarna tot zo’n 300 meter. Miljoenen liters water stroomden richting het Rijk van Nijmegen en het Land van Maas en Waal.
De onheilstijding verspreidde zich nog dezelfde dag als een lopend vuurtje. Overal werden de klokken geluid om de dorpelingen te alarmeren. De laatste overstroming dateerde van 1861, maar de inwoners van de regio wisten wat hen te doen stond: huisraad, voedsel, kachels, meubilair en kostbaarheden naar de zolder, het vee naar hoger gelegen plaatsen in de omgeving.
Het Land van Maas en Waal loopt naar het westen af. Op de dag van de doorbraak bereikte het water al Alphen en Dreumel, in de ‘zak van Maas en Waal’, het diepste punt. Binnen enkele dagen steeg het daar tot een hoogte van vier, vijf meter. Een detachement mariniers kwam op 1 januari in het gebied aan. Met hun bootjes brachten zij mensen en dieren in veiligheid en voedsel naar de boerderijen waar bewoners waren achtergebleven.
De plaats van de dijkdoorbraak tussen Nederasselt en Overasselt. Deze foto werd op 6 januari 1926 gepubliceerd
in de Katholieke Illustratie.
In Maasbommel wachten mensen op het dak van hun boerderij op hulp (foto: www.archieven.nl)
Koningin Wilhelmina bezocht het overstroomde gebied al op 2 januari om de mensen een hart onder de riem te steken. Zij werd in een bootje rondgevaren, samen met onder anderen haar gemaal prins Hendrik en de Gelderse commissaris van de Koningin. Mede door haar bezoek trok de ramp landelijk de aandacht.
Van de 20.330 inwoners die Maas en Waal toen telde, werden er 5.700 geëvacueerd. Uit Alphen en Dreumel met boten, bussen en auto’s richting Den Bosch, vanuit Dreumel en Wamel te voet over het veer naar Tiel, vanuit de meer oostelijk gelegen plaatsen naar Nijmegen. In de nacht van 4 op 5 januari 1926 bracht de genie op last van dijkgraaf De Leeuw met
explosieven twee gaten aan in de Maasdijk tussen Dreumel en Alphen om het water uit de ‘badkuip’ te laten stromen. Daarmee hoopte hij te voorkomen dat de mensen die met hun dieren een toevlucht hadden gezocht op de dijken door golven van binnenuit zouden worden meegesleurd.
Op 5 januari begon het waterpeil in de Maas te zakken. Net als in De Waal, die ook extreem hoog stond; de Waaldijk hield stand. Maandag 11 januari draaide de wind naar het noordoosten. IJs en vorst zorgden voor nog meer schade aan de ondergelopen huizen en boomgaarden.
Half januari was het water zover gezakt dat de eerste bewoners konden terugkeren, eind januari de meesten. De laatste stukken vielen pas half april droog. Honderden huizen waren verwoest, weggespoeld door het water.
Vrijwel direct werd begonnen met de bouw van noodwoningen, houten keten. Daarna met de bouw van 275 nieuwe ‘watersnoodwoningen’, onder meer in Alphen, Dreumel, Maasbommel, Leeuwen en Wamel. Het geld hiervoor was afkomstig uit een landelijke, publieke inzameling. De rijksoverheid zag in de overstroming geen nationale ramp en liet het afweten. Begin 1928 hadden de meeste inwoners weer een dak boven hun hoofd, maar dat ging niet zonder slag of
stoot.
De watersnoodramp van 1926 eiste geen dodelijke slachtoffers. De materiële schade bedroeg omgerekend vele tientallen miljoen euro’s, de impact op de bevolking was enorm.
Programma herdenking watersnood 1926
Het programma van de werkgroep ‘Watersnood ‘26’ om stil te staan bij de watersnoodramp van 1926 begint op 31 december 2025. Precies 100 jaar nadat de Maasdijk tussen Overasselt en Nederasselt brak.
Er zijn activiteiten gepland tot 1 juli 2026. Het programma is goeddeels rond, maar kan nog op onderdelen worden gewijzigd of aangevuld. Voor de meest actuele versie zie de website www.watersnood26.nl. Deze is op 1 december beschikbaar.
Een greep uit het programma:
- 31 december: herdenkingsdienst in de RK-kerk in Overasselt
- 31 december: onthulling gedenkteken bij plek doorbraak Maasdijk Overasselt
- 31 december: klokken luiden in heel Maas en Waal
- 17, 18, 24 en 25 januari: Theatergroep Plaet Gespeuld brengt muzikaal verteltheater over de watersnood van 1926 op diverse plaatsen in Maas en Waal
- eind januari: tentoonstellingen in Alphen en Dreumel
- januari/februari: rondreizende presentatie in Leeuwen
- eind februari: start tentoonstelling en programma ‘Waterkracht’ in Museum Tweestromenland
- februari/maart: onthulling herdenkingsmonument bezoek Wilhelmina Balgoij
- april: fototentoonstelling Druten
- half april: juniorsymposium Pax Christi College met het Maaswaal College
- half april: opening fietsroute in Maas en Waal
- april/september: tentoonstelling ‘Het woeste water’, Museum Kasteel Wijchen
- 3 mei: dijkenmarathon van Overasselt (plek dijkdoorbraak) naar Dreumel
- 1 juli: onthulling gedenkteken dijkgraaf De Leeuw in Alphen en afsluiting herdenkingsprogramma
- voorjaar 1926: lezingen en vertelmomenten op diverse plaatsen
