Vluchtelingen in Horssen na Operation Market Garden in sept. 1944
Het hoofddoel van Market Garden; de bevrijding van Arnhem, werd niet gehaald. Wel werd door deze actie Nijmegen bevrijd. Hierdoor kwam de Betuwe en ook Nijmegen in de frontlinie te liggen. Nijmegen werd nog tot maart 1945 met granaten beschoten. Hierdoor verloren alsnog ong. 800 mensen het leven; de bombardementen brachten vele vernielingen teweeg. Zij veroorzaakten een vluchtelingenstroom o.a. naar het veiliger Maas en Waal.
Voorbeelden van Horssen:
Een zeventigtal bewoners van de Heldringstichting uit Zetten werden een paar weken ondergebracht in de aardappelkelders van Helm Herckenrath (nu Sportlaan). Hierna kwam de Lagere School voor hen beschikbaar.
Bij Frans en Sepha Mulders aan de Mekkersteeg vond het gezin Tapij-Gielen kost en onderdak: een groenteboer aan de Groote Markt.
Bij de protestantse koster Jansen (nu Kerkpad) verbleven de weduwe H. Rutgers en haar zoon.
Hermina Maria (Mina) Frederiks, wonende aan de Zelksestraat, en haar zus Maria (Miet), wonende aan het huidige Kerkpad (ongeveer tegenover elkaar), ontvingen het gezin van de dochter van hun broer Johannes uit Nijmegen met haar man, zoon en dochter. De laatste was toen 4 jaar en bezocht enkele maanden geleden Horssen om nog wat herinneringen op te halen: de aanleiding tot dit artikel.
Stamboom van de protestantse familie Frederiks (Horssense tak)
A. Frederik Gelderblom trouwde met Jannigje Ottolander. Zij kregen een zoon Johannes (1790-1877); hij werd een beroemde onderwijzer in Horssen. Hij trouwde met Hermina Ernste. Zij kregen een dochter Wilhelmina (Horssen 1842-1885).
B. Jan Frederiks trouwde met Maria Buijs. Hun zoon Adrianus (Druten 1837-1923) trad op 17-6-1864 in Horssen in het huwelijk met de hierboven genoemde Wilhelmina Gelderblom. Adrianus was tabaksplanter en koster. Zij woonden aan het Kerkpad (destijds Hoogpad)
C. Kinderen van hen waren :
- Hermina Maria (Mina) (1864-1947 Druten, ongehuwd)
- Johannes Hermanus (Jan Herman) (1866-1960 Nijmegen); hij trouwde in1903 met Johanna van Baden (1874-1958)
- Karel Adriaan (1869-1948 Druten)
- Maria (Miet, 1872- ), ongehuwd.
- Johannes (1874-1938 Nijmegen) werd stationschef van de tram in Druten; hij trouwde in 1902 met Maria Christina Pansier (1882-1958) uit Heteren.
- Adriana Wilhelmina (1877) trouwde in 1903 met Jacobus van Wijk.
- Herman Arie (1879-1929, getrouwd in Buurmalsen
D. Kinderen van het echtpaar nr C5:
- Adriana Wilhelmina Maria (Druten 1903-1990 Nijmegen; ‘Jeanne’); zij trouwde met Henk Bosch; zij kregen in 1937 een zoon: Hans
- Wilhelmina Christina (Mientje, Druten 1905- 1963 Nijmegen); zij trouwde in 1936 met Pieter van der Veen, gemeenteambtenaar te Nijmegen.
In 1937 werd zoon Karel geboren en in 1940 dochter Adriana. Deze laatste is de eerder genoemde 4-jarige vluchtelinge.
Jaantje Frederiks C6), Christina Pansier (C5), Mina Frederiks (C1)
Hermina (C1) en Miet (C4) voor het huis aan het Kerkpad, waar Miet in de rechterhelft woonde.
Links woonde Bertus Goedhard.
Zelksestraat 4 (de Laan); vroeger stond een waterput voor het huis.
Links woonde Jan van der Linden met zijn gezin en rechts woonde Mina Frederiks (C1)
Johannes Frederiks (E5) chef tramstation Druten Mina Frederiks (C1)
De vlucht uit Nijmegen (sept.1944) naar Horssen
Het gezin van Pieter van der Veen en Mientje Frederiks en hun twee kinderen, Karel en Adriana woonden op de Hazenkampseweg in Nijmegen, vlakbij De Goffert. Geallieerde vliegtuigen bombardeerden straten en pleinen; op de Goffert stond Duits afweergeschut; granaten ontploften rondom en geweerkogels vlogen over. Overal brak brand uit. Zij zochten aanvankelijk beschutting in hun huis. Maar na een paar angstige dagen en nachten besloot men om te vertrekken. De meest noodzakelijke spullen werden op fietsen geladen en in een grote kinderwagen. Zij kwamen in een file van vluchtende mensen terecht. Via Teersdijk en Leur kwam men in Hernen bij een bij hen bekende boer terecht. Deze bracht hen met paard en kar naar Horssen, waar ze door Mina en Miet Frederiks hartelijk werden ontvangen. Bij tante Mietje verbleven Mientje Frederiks, haar moeder en haar dochtertje van 4. Pieter en hun 7-jarige zoon Karel sliepen bij tante Mina. Ze verbleven daar van 29 september t/m 8 november 1944. Ze keerden terug achter in een open vrachtwagen met ‘oma’ (Mientjes moeder Maria Christina) op een stoel. Tussendoor gingen Pieter en Henk regelmatig met de fiets naar Nijmegen.
Tante Jeanne (zus van Mientje), haar man Henk en hun zoontje Hans sliepen bij een andere familie. Helaas weet mijn moeder van die familie de naam niet meer.
Herinneringen van de toen 4-jarige Adriana
Inmiddels een paar maanden geleden bezocht de nu 80-jarige Adriana met haar dochter Willemijn de buurt waar ze in de oorlog tijdelijk had vertoefd. Ze kon zich nog herinneren met enkele kinderen gespeeld te hebben. Dat kunnen de kinderen van meester Lammers geweest zijn. De omgeving van toen was vooral ingericht als boerenerf met moestuin. Het zijn nu vooral siertuinen geworden. Ze heeft de pech, dat de huizen van haar tantes beide zijn afgebrand. Veel aan herinnering is er dus niet overgebleven. Door hun bezoek zijn er wel een aantal gegevens over deze familie Frederiks bekend geworden.
Het huis: Kerkpad 12, werd in 1944 mede bewoond door Lambertus Goedhard en zijn vrouw Sien Ooms en zoon Gerard.
In het huis aan de Zelksestraat 4 woonde Johannes van der Linden (1876-1964) en zijn vrouw Helena Mulders (1873-1955) met hun zoon Jan (1910-1978), die in 1946 trouwde met Jacoba (Koosje) van de Hazelkamp (1921-2012).
Dank aan dochter Willemijn Luyendijk en haar moeder. Ook dank aan Corrie Hendriks-Lekkerkerker, die in haar jonge jaren aan de bosrand woonde en de familie Frederiks nog gekend heeft.
Samenstelling Jan Herckenrath (bij wie aanvullingen welkom zijn).
